Rijksmuseum

Museumstraat 1 1071 XX Amsterdam www.rijksmuseum.nl

Onderzoeksresultaten

Dit museum heeft 21 objecten met een niet heldere herkomstgeschiedenis.

Resultaat van dit onderzoek

Onderzoekers van het Rijksmuseum hebben vanaf de start van het project Museale Verwervingen in 2012 de deelcollecties schilderijen, tekeningen en de collectie Mannheimer onderzocht. De komende jaren zullen de andere deelcollecties van het Rijksmuseum onderzocht worden. De laatste update van deze pagina op de website museale verwervingen is op 1 juni 2021 gepubliceerd. Alle resultaten uit het herkomstonderzoek en de rapporten zullen te raadplegen zijn op de website van het Rijksmuseum, www.rijksmuseum.nl

Gezien de omvang van de collectie en de hoeveelheid aanwinsten sinds 1933 wordt het onderzoek van het Rijksmuseum gefaseerd uitgevoerd. Het onderzoek richtte zich in eerste instantie op de deelcollectie schilderijen (aantal: 923) die zijn verworven in de perioden 1933 – 1939 en 1949 – 2012. In 2014 volgde een addendum van schilderijen die zijn verworven tussen 1940 – 1948. Hierna is een eerste gedeelte van de deelcollectie tekeningen (aantal: circa 19.000) uitgevoerd door alle interne bronnen te raadplegen en op basis daarvan voor de sluitende herkomsten herkomstzinnen te schrijven.

Vanaf 2015 is de verzameling van Dr. Fritz Mannheimer (Stuttgart 1890-Vaucresson 1939) onderzocht. Voor het eerst is er gedurende twee jaar collectiebreed gestructureerd herkomstonderzoek gedaan naar deze collectie. Fritz Mannheimer verzamelde onder meer in de jaren 1930 in Duits en bezet gebied. Dit betekent dat zijn collectie een verhoogd risico heeft op objecten met een niet-heldere herkomst. In totaal bestaat de collectie Mannheimer in het Rijksmuseum uit 1.703 inventarisnummers, waarvan er 185 inventarisnummers zijn aangemerkt met een niet-heldere herkomst. De herkomst van de collectie van het echtpaar Franz en Margarethe Oppenheimer is naar aanleiding van dit onderzoek niet-helder gebleken, evenals de herkomst van één object uit de collectie van Maximilian Benedikt Heyum Freiherr von Goldschmidt-Rothschild.

Hoewel het onderzoek naar de collectie kunstnijverheid in de komende jaren nog zal plaatsvinden, is ook een stel zilveren zoutvaten van Johannes Lutma alvast in het rapport opgenomen. Deze zoutvaten maakten deel uit van een set van vier met dezelfde herkomst. De twee andere zijn in het herkomstonderzoek van het Amsterdam Museum naar voren gekomen als hebbende een problematische herkomst. Het stel zoutvaten is hoogstwaarschijnlijk afkomstig uit de geconfisqueerde boedel van Emma Budge.

Objecten

Dit eindrapport betreft het herkomstonderzoek van de schilderijencollectie verworven in de perioden 1933-39 en 1949-2012. De bruiklenen van musea of van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) zijn niet meegenomen in het onderzoek. Deze bruikleengevers dienen dit onderzoek zelf te doen. Wel zijn de bruiklenen van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap (KOG), als ook de bruiklenen van particulieren in het onderzoek meegenomen.

Het museum meldt de volgende schilderijen met een niet heldere herkomstgeschiedenis waarvan het voor slechts één werk mogelijk is om een rechtmatige eigenaar aan te wijzen. Ze zijn door het museum in de perioden 1933 – 1939 en 1949 – 2012 verworven:

Anoniem (kopie naar Joseph Vivien), Maximilian II Maria Emanuel (1662-1726). Keurvorst van Beieren, in de slag bij Mohacs tegen de Turken werd in 1942 geveild bij Mak van Waay én ingebracht door J.J. Thole. Het is in dit geval ook onbekend wanneer en van wie J.J. Thole het schilderij heeft verworven.
Anoniem, Chariclea is via de Nederlandse kunsthandel in 1944 in Duitsland terechtgekomen. Het is onduidelijk op welke wijze dit schilderij voor die tijd is verhandeld in Nederland.
Moritz Calisch, Twee vrouwen in Italiaanse dracht werd mogelijk in 1943 geveild bij het Amsterdamse veilinghuis Van Braam en in 1970 door het Rijksmuseum geregistreerd in de collectie. Het is onbekend wie de inbrenger was op deze veiling en waar het stuk zich in de periode 1943-70 bevond.
Adriaen Hanneman, Willem III (1650-1702), Prins van Oranje, als kind. Het is niet vast te stellen of het schilderij tijdens de oorlog in bezit van de familie Hohenzollern was of in de collectie van de erfgenamen van Alexandra Zubkow. De erfgenamen van Alexandra Zubkow verbleven mogelijk in paleizen in Potsdam en Berlijn waar tijdens de oorlog uit geroofd is.
Jan Adam Kruseman, Salomé met het hoofd van Johannes de Doper werd in 1943 geveild bij het Amsterdamse veilinghuis Van Braam. Het is onbekend wie de inbrenger was op deze veiling en waar het stuk zich in de periode 1943-60 bevond.
Anton Mauve, Portret van Pieter Frederik van Os, bevond zich vóór 1945 in de collectie G.A. van Rede in Bennekom. Van Rede deed na de oorlog aangifte van vermissing van dit schilderij bij de Stichting Nederlands Kunstbezit. Het museum tracht met de erven in contact te treden.
Jan Mijtens, Govert van Slingelandt, heer van Dubbeldam met zijn eerste vrouw Christina van Beveren en hun beide zoontjes werd in 1942 geveild bij het Amsterdamse veilinghuis Mak van Waay waar het werd ingebracht door J.J. Thole. Het is onbekend wanneer en van wie J.J. Thole het schilderij heeft verworven.
Ary Scheffer, Zelfportret op 43-jarige leeftijd werd in 1979 in gehavende toestand op informele wijze afgestaan aan het Rijksmuseum door bezoekers die het tijdens de Tweede Wereldoorlog in bezit hadden gekregen.

Verwervingen tussen 1940-1948

Het museum meldt de volgende schilderijen met een niet heldere herkomstgeschiedenis die door het museum zijn verworven tussen 1940 en 1948:

Anoniem (School van Dirck Barendsz), De aanbidding der herders is verworven van H.A.Wetzlar maar het is niet bekend van wie, hoe en op welk moment hij aan dit schilderij is gekomen. Het is alleen bekend dat het schilderij tot 1943 tot zijn collectie behoorde.
Giacinto Diana, De grootmoedigheid van Scipio is in de oorlog aangekocht van een handelaar die, ondanks uitvoerig herkomstonderzoek, onbekend is gebleven. Hierdoor is ook de herkomst 'Capri' niet te verifiëren.
Johannes van Dregt, Bacchantisch tafereel werd in november 1943 geveild bij veilinghuis De Zon te Amsterdam. Het is niet bekend wie de inbrenger van dit stuk op de veiling was.
Jan Ekels (I), Het zogenaamde Boerenverdriet aan het Spui te Amsterdam is verworven door R. May maar het is niet duidelijk van wie, waar en wanneer. Het schilderij bevond zich in Duitsland in 1928.
Govert Flinck, Rembrandt als herder met staf en fluit. Van dit schilderij is niet bekend wat ermee is gebeurd tussen 1941 en de verwerving in september 1942.
Jacob van Loo, Bacchanten-scène werd op de Duitse kunstmarkt in 1931 aangeboden en duikt in 1942 weer op in New York.
Paulus Moreelse, Ezau verkoopt zijn eerstgeboorterecht. Het is onduidelijk van wie, hoe en op welk moment de heer Peters dit schilderij heeft verworven.
Auguste Antoine Joseph Payen, Gezicht op het huis van de resident, de heer J. Ph. van Zuylen van Nyevelt, te Banyuwangi (Oost- Java) was in het bezit van de joodse Jadwiga Vuijk, née Reich Rosenblatt, maar het is onduidelijk vanaf wanneer dit was. Ook kan vooralsnog niet onomstotelijk worden vastgesteld dat de transactie met het museum vrijwillig was en of het voor een redelijk bedrag is verworven.
Nicolaas Pieneman, Portret van een man, misschien Petrus Augustus de Genestet (1829-1861) was in bezit van A.J. Rehorst. Het is onbekend wanneer, hoe en van wie hij het schilderij in zijn bezit heeft gekregen toen hij het in oorlogstijd aan het museum verkocht.

Collectie Dr. Fritz Mannheimer

Voorbeeld van objecten uit de collectie Dr. Fritz Mannheimer:

Anoniem, Standaard voor een altaarkruis. Voormalige collectie Maximilian Benedikt Heyum Freiherr von Goldschmidt-Rothschild
Meissener Porzellan Manufaktur, Melkkan, veelkleurig beschilderd met chinoiserieën. Voormalige collectie Franz en Margarethe Oppenheimer. Dit object en alle overige objecten uit de collectie Oppenheimer die in het Rijksmuseum aanwezig waren, zijn gerestitueerd.
Meissener Porzellan Manufaktur, Zittende figuur (pagode). Voormalige collectie Franz en Margarethe Oppenheimer. Dit object is gerestitueerd.

Lees hier het Rapport Herkomstonderzoek Dr. Fritz Mannheimer

Informatie uit eerder onderzoek (Rapport Museale verwervingen 1940-1948)

Het Rijksmuseum heeft in 1998 een overzicht laten maken van aankopen in de periode 1940-48 waarvan de herkomst niet helder is. Omdat er destijds geen onderzoek is gedaan naar de individuele objecten, heeft het Rijksmuseum in 2014 besloten de verwervingen uit deze cruciale periode alsnog op objectniveau te onderzoeken. De schilderijen uit deze verwervingsperiode zijn al onderzocht.

Bekijk de reactie van het Rijksmuseum in het rapport Museale verwervingen 1940-1948 dat verscheen in 1999 naar aanleiding van het eerdere museumonderzoek.

Over dit museum en de collectie

Het Rijksmuseum Amsterdam is het grootste museum voor kunst en geschiedenis van Nederland. Het toont een overzicht van de Nederlandse kunst en geschiedenis vanaf de middeleeuwen tot heden. De rijke en diverse verzameling bevat onder meer schilderijen, beeldhouwkunst, kunstnijverheid, prenten en tekeningen.Tot de topstukken van de schilderijen behoren de werken van Rembrandt, Vermeer en andere beroemde 17de eeuwse Hollandse meesters.

Objecten

Twee zilveren zoutvaten

Kunstenaar/ Vervaardiger: Johannes Lutma I
Titel: Twee zilveren zoutvaten
Jaartal: 1639
Techniek: Zilver, gedeeltelijk verguld
Afmetingen: h. 24, b. 12 cm
Inventarisnummer: BK 1960-13 a en BK 1960-13 b
Beschrijving: Twee zilveren zoutvaten waarvan de schaal gedragen wordt door een jongen zittend op een dolfijn. (Gewicht 802 gram)
Categorie: Kunstnijverheid
Museum: Rijksmuseum

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Deze zoutvaten zijn hier opgenomen omdat het zeer aannemelijk is dat zij behoorden tot de geconfisqueerde collectie van de erven van Emma...

Rijksmuseum

Onderzoeksresultaten

Resultaat van dit onderzoek

Objecten

Verwervingen tussen 1940-1948

Collectie Dr. Fritz Mannheimer

Informatie uit eerder onderzoek (Rapport Museale verwervingen 1940-1948)

Over dit museum en de collectie

Objecten

Twee zilveren zoutvaten

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Maximilian II Maria Emanuel (1662-1726). Keurvorst van Beieren, in de slag bij Mohacs tegen de Turken

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Pieter Frederik van Os

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Toelichting

Salomé met het hoofd van Johannes de Doper

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Willem III (1650-1702), Prins van Oranje als kind

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Zelfportret op 43-jarige leeftijd

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Govert van Slingelandt (1623-90), heer van Dubbeldam, met zijn eerste vrouw Christina van Beveren en hun beide zoontjes

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Chariclea

Onderzoeksresultaten

Conlcusie

Twee vrouwen in Italiaanse dracht

Onderzoeksresultaten

Conclusie

De aanbidding der herders

Onderzoeksresultaten

Conclusie

De grootmoedigheid van Scipio

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Het zogenaamde Boerenverdriet aan het Spui te Amsterdam

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Rembrandt als herder met staf en fluit

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Ezau verkoopt zijn eerstgeboorterecht

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Gezicht op het huis van de resident, de heer J. Ph. van Zuylen van Nyevelt, te Banyuwangi (Oost- Java)

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Bacchantisch tafereel

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Bacchanten-scène

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Portret van een man, misschien Petrus Augustus de Genestet (1829-1861)

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Standaard voor een altaarkruis

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Toelichting

Melkkan, veelkleurig beschilderd met chinoiserieën

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Toelichting

Zittende figuur (pagode)

Onderzoeksresultaten

Conclusie

Toelichting